ایران، بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی جهان به روش میدرکس بوده و در سال 97، حدود 533 هزار تن از 32.67 میلیون تن آهن اسفنجی تولیدی خود را صادر کرده است. با توجه به اینکه حدود 80 درصد کارخانه‌های فولادسازی دنیا از کوره بلند استفاده می‌کنند، شاید به نظر برسد که مصرف آهن اسفنجی از اقبال جهانی برخوردار نیست اما موضوعی که اخیرا مطرح شده، این است که سازمان‌های محیط‌زیستی، آلایندگی کوره بلند را به حدی بالا دانسته‌اند که در آینده باید شاهد تغییر رویه فولادسازان جهان به سمت استفاده از کوره‌های قوس الکتریکی و مصرف آهن اسفنجی باشیم. موضوع دیگری که مطرح است کمبود ذخایر گازی در برخی از کشورها بوده که به عقیده کارشناسان، می‌توان سوخت مورد نیاز واحدهای احیا مستقیم را به روش بیومس تامین کرد.
1398/06/23 11:37
حدود 70 درصد تولید فولاد کشور، از طریق کوره‌های قوس الکتریکی انجام می‌شود که خوراک آن می‌تواند آهن اسفنجی یا قراضه فولادی باشد. در کوره‌های القایی نیز می‌توان 50 درصد قراضه فولادی مصرفی را با آهن اسفنجی جایگزین کرد. واحد احیا مستقیم، گاز طبیعی زیادی را برای تولید آهن اسفنجی مصرف می‌کند اما با توجه به اینکه ایران ذخایر گازی فراوانی در اختیار دارد، تمایل به تولید آهن اسفنجی در کشور زیاد بوده و علت آن، انگیزه فروش صادراتی آهن اسفنجی و همچنین مزیت‌های استفاده از این محصول نسبت به قراضه فولادی است.
با مصرف آهن اسفنجی، میزان ناخالصی‌ها و عناصر مزاحم گوگرد و فسفر تا حد زیادی کم می‌شود و در نتیجه بهره‌وری کوره و کیفیت محصولات فولادی و ریخته‌گری افزایش می‌یابد. وجود ناخالصی‌ها و عناصر مزاحم در قراضه فولادی، حمل‌ونقل و شارژ دشوار و همچنین آلایندگی مصرف آن، دلایلی است که باعث شده عموم کارخانه‌های فولادسازی کشور از آهن اسفنجی به جای قراضه استفاده کنند.
طبق آمار، کارخانه‌های فولادسازی با ظرفیت بالای 500 هزار تن در کشور، واحد احیا مستقیم داشته و آهن اسفنجی مورد نیاز خود را تولید می‌کنند اما عمده کارخانه‌های فولادی با ظرفیت زیر 100 هزار تن، کوره القایی داشته و تنها از قراضه فولادی به عنوان خوراک کوره‌های خود، استفاده می‌کنند.
بر اساس گزارش‌های اعلام شده، ظرفیت تولید آهن اسفنجی کشور در سال 96، 29.15 میلیون تن بوده که در سال 97 با بهره‌برداری از واحدهای طرح کوثر شرکت توسعه آهن و فولاد گل‌گهر، طرح ثامن مجتمع معدنی و صنعتی چادرملو و همچنین فولاد کویر دامغان، این ظرفیت با رشد 12 درصدی به 32.67 میلیون تن رسید. تولید آهن اسفنجی در سه ماهه نخست سال 98 نیز، 9.6 میلیون تن بوده و نسبت به سه ماهه نخست سال 97، 13 درصد رشد داشته است. به این ترتیب، می‌توان نتیجه گرفت که با بومی‌سازی حدود 80 درصد روش میدرکس و همچنین رسیدن به روش‌های ایرانی نظیر PERED که در چهار کارخانه فولادسازی اجرا شده است، در این سال‌ها تحریم‌های وضع شده علیه ایران، نتوانسته از رشد صنایع معدنی جلوگیری کند؛ گرچه بر اساس آمار، عقب ماندن از برنامه 1404 مشهود است.
طبق سند چشم‌انداز 1404، برای ایجاد توازن در زنجیره تولید فولاد باید به تولید 52.6 میلیون تن آهن اسفنجی در سال 1404 برسیم اما با احتساب ظرفیت طرح‌های در دست اقدام و قابل تحقق تولید آهن اسفنجی که سالانه حدود 11.98 میلیون تن است؛ حتی اگر تمامی واحدهای احیا مستقیم با ظرفیت اسمی خود تولید کنند، در سال 1404، به تولید 44.67 میلیون تن آهن اسفنجی خواهیم رسید و همچنان حدود 8 میلیون تن آهن اسفنجی نسبت به اهداف سند چشم‌انداز، کم خواهیم داشت.
علاوه‌براین، به گفته بسیاری از تولیدکنندگان آهن اسفنجی، در حال حاضر کشور با کمبود گندله روبه‌رو است که باعث شده برخی از واحدهای احیا کمتر از ظرفیت اسمی خود تولید کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کمبود گندله، ریشه در فروش صادراتی این محصول و همچنین کمبود سنگ‌آهن در کشور دارد. اخیرا با وضع عوارض و ابلاغ بخشنامه‌هایی از سوی دولت، صادرات گندله با محدودیت مواجه شده است اما کمبود سنگ‌آهن به ضعف کشور در توسعه اکتشاف برمی‌گردد که حل آن احتیاج به زمان زیادی دارد.